Zmiany w VAT od 1 kwietnia 2013 r. - wyjaśnienie Ministerstwa Finansów

Zmiany w VAT, jakie obowiązują od 1 kwietnia 2013 r., wynikają przede wszystkim z "dużej" nowelizacji ustawy o VAT, którą wprowadziła ustawa z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 35) i przepisów wykonawczych do ustawy o VAT, które w głównej mierze dostosowały przepisy do zmian wprowadzonych ww. nowelizacją. Dotyczą one m.in.:

• wysokości stawek VAT (np. na wyroby sztuki ludowej); istotną zmianą jest także doprecyzowanie przepisów w zakresie opodatkowania napojów, przy przygotowaniu których wykorzystywany jest napar z kawy lub herbaty (od 1 kwietnia br. nie powinno być już wątpliwości, że ma tu zastosowanie stawka podstawowa),
   
• niektórych definicji (dotyczy definicji eksportu czy importu towarów) oraz wprowadzenia "nowej" definicji terenów budowlanych,
   
• opodatkowania świadczeń nieodpłatnych,
   
• opodatkowania wywozu własnych towarów do innego kraju UE w ramach WDT lub WNT,
   
• podmiotu zobowiązanego do rozliczenia VAT od sprzedaży/zakupu towaru od kontrahenta zagranicznego zarejestrowanego na VAT w Polsce,
   
• ustanawiania i funkcjonowania przedstawiciela podatkowego,
   
• dokumentowania eksportu i stosowania stawki 0% do WDT.

Większość zmian, które obowiązują od 1 kwietnia br., opisywaliśmy już w poprzednich numerach Biuletynu Informacyjnego i będziemy do nich powracać w kolejnych numerach. W tym artykule przybliżamy niektóre z nich, bazując na wyjaśnieniach Ministerstwa Finansów zamieszczonych w broszurze informacyjnej pt. "Najważniejsze zmiany w podatku od towarów i usług od dnia 1 kwietnia 2013 r." (dostępnej na stronie internetowej www.mf.gov.pl).

Zwolnienie z VAT dla dostawy terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane

Od 1 kwietnia 2013 r. zwolniona z VAT jest dostawa terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane (art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT). Z kolei definicję terenów budowlanych zawiera "nowy" pkt 33 w art. 2 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem, przez tereny budowlane rozumie się grunty przeznaczone pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu - zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o których mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

WAŻNE: Od 1 kwietnia 2013 r. sprzedaż gruntu nieobjętego planem zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu podlega zwolnieniu z VAT. Bez znaczenia jest klasyfikacja w ewidencji gruntów i budynków lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

Nieodpłatne przekazanie towarów

Od 1 kwietnia br. opodatkowaniu VAT podlega m.in. nieodpłatne przekazanie towarów, z tytułu nabycia (wytworzenia) których podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT (w całości lub w części), ale w towarach tych zostały wymienione części składowe, przy nabyciu (wytworzeniu, itp.) których prawo do odliczenia przysługiwało.

Od 1 kwietnia br. opodatkowaniu VAT może zatem podlegać m.in. wycofanie z firmy samochodu, od nabycia którego nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT (np. gdy zakup był od osoby prywatnej), jeżeli w samochodzie tym wymieniono części składowe, od nabycia których przysługiwało prawo do odliczenia VAT.

Opodatkowanie będzie konieczne, jeżeli części składowe spowodowały trwały wzrost wartości towarów "nieskonsumowanych" całkowicie do momentu ich bezpłatnego przekazania. Z kolei podstawą opodatkowania będzie, co do zasady, cena nabycia części składowej, określona w momencie nieodpłatnego przekazania towaru, czyli uwzględniająca ich realną wartość w momencie przekazania (uwaga! to nie wynika z przepisu, a jedynie z wyjaśnienia Ministerstwa Finansów).

WAŻNE: Przy definiowaniu części składowej rzeczy, zdaniem Ministerstwa Finansów, można posiłkować się definicją zawartą w Kodeksie cywilnym. Częścią składową rzeczy jest zatem wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

Częściami składowymi mogą być np. niektóre części wymieniane w samochodzie. Aby jednak przy nieodpłatnym przekazaniu samochodu konieczne było wykazanie VAT należnego, wymiana tych części musi wpłynąć na trwały wzrost wartości samochodu. To niewątpliwie ma miejsce przy wymianie silnika na nowy i może mieć miejsce przy wymianie opon lub akumulatora samochodowego, ale tylko wówczas, gdy wartość samochodu jest bardzo niska.

Częścią składową nie będzie natomiast np. bagażnik zamontowany na samochodzie. Jeżeli jednak dojdzie np. do wycofania z firmy samochodu, w którym zamontowany jest taki bagażnik, jego przekazanie będzie należało potraktować jako czynność odrębną od wycofania (przekazania) samochodu i opodatkować (jeżeli przy nabyciu bagażnika przysługiwało prawo do odliczenia VAT). Inaczej bowiem niż w przypadku części składowych, w przypadku których może dojść do ich "skonsumowania" do momentu przekazania, przekazanie bagażnika będzie - co do zasady - zawsze podlegało opodatkowaniu.

Warunkiem wykazania VAT należnego od nieodpłatnego przekazania np. samochodu, w którym wymieniono część składową, jest także - zdaniem Ministerstwa Finansów - to, aby dokonane "ulepszenia" wywierały wpływ na podwyższenie wartości samochodu w chwili jego nieodpłatnego przekazania. To będzie jednak miało miejsce zazwyczaj, gdy wydatki te poniesiono w stosunkowo niedługim czasie przed ww. przekazaniem.

Ministerstwo Finansów przypomniało także, że przepisy w "nowym" brzmieniu (obowiązującym od 1 kwietnia br.) nie wyłączają z opodatkowania przekazywanych drukowanych materiałów reklamowych i informacyjnych. Ich wydanie może być zatem opodatkowane, ale tylko wówczas, gdy mają one wartość użytkową z punktu widzenia konsumenta oraz nie spełniają definicji prezentów o małej wartości (czyli 100 zł, jeśli podatnik prowadzi ewidencję pozwalającą na ustalenie tożsamości osób otrzymujących, i 10 zł, gdy nie prowadzi takiej ewidencji).

"Nowa" definicja działalności gospodarczej

Od 1 kwietnia br. zmianie uległa również definicja działalności gospodarczej, zgodnie z którą działalność ta obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy o VAT).

Ministerstwo Finansów wyjaśniło:

"(…) Nowe brzmienie art. 15 ust. 2 ustawy o VAT jednoznacznie wskazuje, że nie jest realizowana opcja uznania za podatnika każdego, kto dokonuje określonych transakcji związanych z działalnością gospodarczą w sposób okazjonalny. Wprowadzana zmiana nie oznacza jednak, że nie jest objęty podatkiem od towarów i usług podmiot, który prowadząc działalność gospodarczą dokona w ramach tej działalności tylko jednej transakcji. (…)"

Uproszczenia przy stosowaniu stawki 0% w WDT

Od 1 kwietnia br. obowiązują także pewne uproszczenia w zakresie możliwości stosowania stawki 0% w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów. Zrezygnowano bowiem z formalnego obowiązku podawania na fakturze przez podatnika numeru kontrahenta oraz własnego numeru VAT UE (obowiązek podawania ww. numerów wynika wprawdzie z przepisów dotyczących fakturowania, ale nie stanowi już warunku zastosowania stawki 0%).

Zmianą jest także, że obecnie podatnik może dokonać rejestracji na potrzeby VAT UE najpóźniej w momencie składania deklaracji VAT, w której wykazuje WDT (dotychczas rejestracji należało dokonać przed dokonaniem dostawy wewnątrzwspólnotowej). Zrezygnowano także z konieczności posiadania kopii faktury jako dokumentu potwierdzającego wywiezienie towarów z Polski i dostarczenie ich do nabywcy w innym kraju UE.

Ministerstwo Finansów podkreśliło jednak, że nadal przy dostawach wewnątrzwspólnotowych zarówno sprzedawca, jak i nabywca mają być podatnikami VAT UE. Wprowadzone zmiany miały jedynie taki cel, aby uchybienia formalne nie miały wpływu na prawo do zastosowania stawki 0% w WDT.

Zmiany w zakresie umieszczania NIP na fakturach i ofertach

Art. 96 ust. 11 ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym do 31 marca br., stanowił o obowiązku umieszczania przez czynnego podatnika VAT numeru identyfikacji podatkowej na fakturach oraz w ofertach. Z dniem 1 kwietnia br. przepis ten został jednak uchylony. Nie oznacza to jednak, że obecnie na fakturach nie trzeba podawać NIP kontrahenta (podatnika). Nadal jest taki obowiązek, gdyż wynika on z § 5 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia fakturowego. Nie ma już natomiast obowiązku umieszczania NIP na ofertach (przepisy Dyrektywy 2006/112/WE również nie nakładają takiego obowiązku). Podatnicy mogą więc, na zasadzie dobrowolności, umieszczać NIP w ofertach czy informacjach handlowych.