Stawki podatku VAT obowiązujące w 2014 r.

Zwolnieniu z VAT podlegają czynności wymienione w art. 43 ust. 1 pkt 2-41 wraz z warunkami i zastrzeżeniami określonymi w ust. 3-20 tego artykułu. Ponadto zwolnieniu z VAT podlegają m.in. towary oraz usługi wymienione w art. 44-82, art. 122, załączniku nr 7 do ustawy oraz w rozporządzeniu w sprawie zwolnień z VAT.

1.1. Zmiany w zwolnieniach z VAT wynikające z ustawy

Z dniem 1 stycznia 2014 r. mocą ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 35 ze zm.), weszły w życie m.in. przepisy wprowadzające nowe regulacje z zakresu zwolnień przedmiotowych z VAT. Poniżej sygnalizujemy, jakich zagadnień one dotyczą.

» Dostawa towarów używanych

Przypomnijmy, że do końca 2013 r. sprzedaż towaru używanego była zwolniona z VAT, pod warunkiem, że w stosunku do tego towaru podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT (art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT). Na potrzeby stosowania tego zwolnienia przez towary używane należało rozumieć ruchomości, których okres używania przez podatnika dokonującego ich dostawy wynosił co najmniej pół roku po nabyciu prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (od zakupu, wykupu z leasingu, itp.).

W związku ze zmianą brzmienia art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT obecnie zwolniona z VAT jest dostawa towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Zwrócić należy uwagę, że ww. przepis nie odnosi się już do towarów "używanych". W konsekwencji art. 43 ust. 2, który określał, jakie towary należy uznać za używane na potrzeby stosowania zwolnienia z VAT, został z dniem 1 stycznia 2014 r. uchylony.

» Przekształcenie praw do lokalu mieszkalnego

Dostawa budynków, budowli lub ich części, dokonywana po dwóch latach od pierwszego zasiedlenia, na mocy art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT jest zwolniona z VAT. Do końca 2013 r., w myśl art. 43 ust. 7 ustawy, zwolnienie to nie miało jednak zastosowania w przypadku przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub w odrębną własność (jeżeli przekształcenie to, zgodnie z ówcześnie obowiązującym art. 29 ust. 8 ustawy dokonywane było w ciągu 5 lat od ustanowienia spółdzielczego prawa lokatorskiego).

Z dniem 1 stycznia 2014 r. przepis art. 43 ust. 7 został uchylony, co oznacza, że obecnie zwolnione z VAT jest również przekształcenie ww. praw, bez względu na to, jaki okres upłynie od ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.

» Dostawa gotowych posiłków

Zwolnieniu z VAT na mocy art. 43 ust. 1 pkt 2a ustawy o VAT od 1 stycznia 2014 r. podlega także dostawa gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych posiłków nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do odliczenia VAT.

» Opieka nad dziećmi i młodzieżą

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 24 ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2014 r., zwolnione z VAT są usługi w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą oraz dostawa towarów i świadczenie usług ściśle związana z tymi usługami, wykonywane:

a) w formach i na zasadach określonych w przepisach o pomocy społecznej oraz w przepisach o systemie oświaty,

b) przez podmioty sprawujące opiekę nad dziećmi w wieku do 3 lat.

W stosunku do stanu prawnego obowiązującego do końca 2013 r., zakres stosowania wymienionego zwolnienia rozszerzony został o świadczenie usług ściśle związanych z ww. usługami.

» Usługi, których przedmiotem są udziały w spółkach

Od 1 stycznia 2014 r. w myśl art. 43 ust. 1 pkt 40a, zwolnione z VAT są usługi, w tym także usługi pośrednictwa, których przedmiotem są udziały w:

a) spółkach,

b) innych niż spółki podmiotach, jeżeli mają one osobowość prawną

- z wyłączeniem usług przechowywania tych udziałów i zarządzania nimi.

Zwolnienie to nie ma jednak zastosowania (art. 43 ust. 16 ustawy o VAT) do usług dotyczących praw i udziałów odzwierciedlających:

1) tytuł prawny do towarów,

2) tytuł własności nieruchomości,

3) prawa rzeczowe dające ich posiadaczowi prawo do korzystania z nieruchomości,

4) udziały i inne tytuły prawne dające ich posiadaczowi prawne lub faktyczne prawo własności lub posiadania nieruchomości lub jej części,

5) prawa majątkowe, których instrumentami bazowymi są towary, mierniki i limity wielkości produkcji oraz uprawnienia do emisji zanieczyszczeń, i które mogą być zrealizowane poprzez dostawę towarów lub świadczenie usług innych niż zwolnione z podatku.

» Usługi zarządzania dobrowolnymi funduszami emerytalnymi

Zgodnie ze znowelizowanym art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. d) ustawy o VAT obecnie, oprócz usług zarządzania otwartymi funduszami emerytalnymi w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, a także Funduszem Gwarancyjnym utworzonym na podstawie tych przepisów, zwolnione z VAT są także usługi zarządzania dobrowolnymi funduszami emerytalnymi.

1.2. Zwolnienia z VAT wynikające z rozporządzenia wykonawczego

Regulacje wynikające z obowiązującego od 1 stycznia 2014 r. rozporządzenia w sprawie zwolnień z VAT są w przeważającej części kontynuacją obowiązujących w 2013 r. rozwiązań określonych w rozporządzeniu z dnia 4 kwietnia 2011 r. w sprawie VAT. Prawodawca wprowadził w nich jednak pewne zmiany. Niektóre z nich opisujemy poniżej.

» Dostawa samochodów

Na podstawie § 3 ust. 1 pkt 20 rozporządzenia w sprawie zwolnień z VAT zwolniona z opodatkowania jest dostawa samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych, przy nabyciu których podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia 50% lub 60% kwoty podatku naliczonego:

a) określonej w fakturze lub

b) wynikającej z dokumentu celnego, z uwzględnieniem kwot wynikających z decyzji, o których mowa w art. 33 ust. 2 i 3 oraz art. 34 ustawy, lub

c) należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, lub

d) należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca

- nie więcej niż odpowiednio 5.000 zł lub 6.000 zł.

W związku ze zmianą ustawy o VAT w zakresie sprzedaży towarów używanych (zmiana art. 43 ust. 1 pkt 2), wykreślono warunek używania tych pojazdów przez pół roku. Oznacza to, że obecnie sprzedaż samochodu osobowego, nawet po kilku dniach od zakupu, korzysta ze zwolnienia z VAT.

Należy dodać, iż z uzasadnienia do ustawy z dnia 7 lutego 2014 r. nowelizującej ustawę o VAT z dniem 1 kwietnia 2014 r., uwzględniającej nowe zasady odliczania podatku naliczonego od nabycia i eksploatacji samochodów wynika, że planowana jest likwidacja ww. zwolnienia z VAT. Oznacza to, iż zwolnienie z VAT przy sprzedaży używanego samochodu przysługiwać będzie wyłącznie na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Przepis ten pozwala na zastosowanie zwolnienia tylko w przypadku, gdy pojazd wykorzystywany był wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, oraz z tytułu jego nabycia, importu lub wytworzenia nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

» Czynności wykonywane przez jednostki samorządu terytorialnego

W związku z ukształtowaną linią orzeczniczą, zgodnie z którą do czynności wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego, realizujące zadania z zakresu władzy publicznej ma zastosowanie wyłączenie z VAT (art. 15 ust. 6 ustawy o VAT), zbędne było określanie zwolnienia z VAT dla tych czynności.

» Zbycie gruntów użytkowanych wieczyście

W świetle obowiązującego do końca 2013 r. § 7 ust. 7 pkt 1 rozporządzenia w sprawie VAT sprzedaż prawa wieczystego użytkowania gruntów, na których posadowione są budynki i budowle, opodatkowana była według stawki właściwej dla budynków (budowli). Jeżeli np. dla budynku właściwa była stawka 8%, to zbycie prawa wieczystego użytkowania gruntu, na którym te budynki były posadowione, opodatkowane było również tą stawką VAT.

Przepisu tego nie zamieszczono z dniem 1 stycznia 2014 r. zarówno w rozporządzeniu w sprawie stawek, jak i w rozporządzeniu w sprawie zwolnień z VAT. Nadal jednak zbycie tych praw korzysta z obniżonej stawki VAT (bądź zwolnienia z VAT) na podstawie art. 29a ust. 8 ustawy o VAT, zgodnie z którym w przypadku dostawy budynków (budowli lub ich części) trwale związanych z gruntem, z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu. Zatem w myśl powołanego przepisu zarówno sprzedaż gruntu, jak i sprzedaż użytkowania wieczystego gruntu opodatkować należy stawką właściwą dla budynku (budowli) posadowionych na tym gruncie.

W omawianym rozporządzeniu w sprawie zwolnień z VAT nie przewidziano także zwolnienia z VAT dla zbycia prawa wieczystego użytkowania gruntu przeznaczonego dla celów rolniczych. W tym przypadku podstawą zastosowania zwolnienia jest przepis art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT, przewidujący zwolnienie z VAT dostawy terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane.

Stawkę podatku VAT w wysokości 0% określono w art. 41 ust. 3 i 4 ustawy o VAT, zgodnie z którym ma ona zastosowanie w eksporcie i wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów, przy zachowaniu warunków określonych w art. 41 ust. 5 i 6 oraz art. 42 tej ustawy, w art. 83, w art. 119 ust. 7 i 8 oraz w art. 129 ust. 1. Stawkę 0% stosuje się także do towarów wymienionych w załączniku nr 8 do ustawy.

Wskazać należy, że w art. 83 ustawy o VAT wymieniona jest szczegółowa lista towarów i usług objętych stawką 0%, która obejmuje m.in. dostawy: różnego rodzaju statków dla armatorów morskich i części do tych statków, środków transportu lotniczego, towarów służących do zaopatrzenia statków i samolotów, towarów do wolnych obszarów celnych, towarów przeznaczonych do przerobu (uszlachetniania) na terytorium kraju.

Stawkę VAT 0% stosuje się również do towarów i usług ściśle wymienionych w rozdziale 4 rozporządzenia w sprawie stawek (regulacje wynikające z tego rozporządzenia są w przeważającej części kontynuacją obowiązujących w 2013 r. rozwiązań określonych w rozporządzeniu z dnia 4 kwietnia 2011 r. w sprawie VAT).

Bez zmian, obniżona do 5% stawka VAT obowiązuje na podstawie art. 41 ust. 2a ustawy o VAT. Lista towarów objęta tą stawką znajduje się w załączniku nr 10 do ustawy o VAT.

Stawką VAT 5% opodatkowane są m.in.: rośliny inne niż wieloletnie, zwierzęta żywe, ryby, mięso, oleje, przyprawy, wyroby mleczarskie, owoce, soki z owoców i warzyw, gotowe posiłki i dania, z wyłączeniem produktów o zawartości alkoholu powyżej 1,2%.

Na mocy § 4 rozporządzenia w sprawie stawek, 5% stawka VAT przysługuje także dla dostawy, wewnątrzwspólnotowego nabycia oraz importu nadających się do spożycia przez ludzi:

• tłuszczy złożonych z produktów roślinnych lub zwierzęcych (miksów) oraz wyrobów seropodobnych (analogów serów) - (PKWiU ex 10.89.19.0), (CN ex 2106),
   
• napojów mlecznych z dodatkiem tłuszczu roślinnego - (PKWiU ex 11.07.19.0), (CN ex 2202).

Na podstawie art. 41 ust. 2 ustawy o VAT w związku z art. 146a pkt 2 ustawy o VAT, stawkę 8% stosuje się do towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 (z zastrzeżeniem art. 41 ust. 12 i art. 114 ust. 1), w art. 120 ust. 2 i 3 oraz w obowiązującym od 1 stycznia 2014 r. § 3 oraz w załączniku do rozporządzenia w sprawie stawek.

Załącznik nr 3 obejmuje obszerną listę artykułów spożywczych, nawozów, towarów związanych z ochroną zdrowia, towarów przeznaczonych do ochrony przeciwpożarowej opodatkowanych stawką VAT 8% (poz. 1-134). Z kolei usługi opodatkowane 8% stawką VAT wymienione są w pozycjach 135-187 tego załącznika i są to m.in.: usługi związane z rolnictwem, leśnictwem, usuwaniem odpadów, transportem, zakwaterowaniem, wstępem na imprezy sportowe, rekreacyjne, kulturalne.

Bez zmian pozostały m.in. regulacje zawarte art. 41 ust. 12 ustawy o VAT dotyczące stosowania obniżonej 8% stawki VAT w przypadku dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Zapis § 3 ust. 1 pkt 2 i 3 rozporządzenia w sprawie stawek określa również stosowanie 8% stawki podatku na roboty konserwacyjne dotyczące budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, a także:

• obiektów budownictwa mieszkaniowego, o których mowa w art. 2 pkt 12 ustawy o VAT, lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych,
   
• lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12.