Jak sprawdzić, czy dłużnik jest czynnym podatnikiem VAT?

Jeden z warunków skorzystania z ulgi na złe długi stanowi, że podatnik, na rzecz którego była dokonana dostawa lub świadczona usługa nie może być w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Z wyjaśnień organów podatkowych wynika, iż warunek ten powinien być spełniony w momencie dokonywania transakcji, nie jest zaś istotny w chwili podjęcia decyzji o skorzystaniu z ulgi na złe długi. W tym momencie wystarczy bowiem, aby kontrahent pozostawał czynnym podatnikiem VAT.

Z kolei istotne jest również i to, aby zarówno wierzyciel, jak i dłużnik na dzień dokonania korekty, o której mowa, byli podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni.

Spełnienie tego warunku przysparza często podatnikom szereg problemów. Pamiętać należy, że na podstawie art. 96 ust. 12 ustawy o VAT, każda zmiana danych zawartych w zgłoszeniu rejestracyjnym obliguje podatnika do zgłoszenia tej zmiany właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 7 dni, licząc od dnia, w którym nastąpiła zmiana. Oznacza to, że podatnik powinien zgłosić wszelkie zmiany, jakie świadczą o jego statusie podatkowym.

Na wniosek zainteresowanego naczelnik urzędu skarbowego jest obowiązany potwierdzić, czy podatnik jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny lub zwolniony. Zainteresowanym może być zarówno sam podatnik, jak i osoba trzecia mająca interes prawny w złożeniu wniosku.

Teoretycznie więc urząd skarbowy posiada aktualne informacje o tym, którzy podatnicy są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, a którzy nie. Mimo to jednak może się zdarzyć, że podatnik zainteresowany skorzystaniem z prawa do ulgi na złe długi, złoży wniosek o potwierdzenie, że dłużnik jest czynnym podatnikiem VAT i otrzyma informację z urzędu potwierdzającą ten fakt, jednak w momencie, gdy będzie już korygował podatek należny w ramach ulgi na złe długi, status dłużnika się zmieni.

Uwaga

Zaświadczenie o statusie podatnika jest opatrzone konkretną datą. W zaświadczeniu tym wpisane jest, że na dany dzień jest on podatnikiem czynnym. Nie daje to jednak gwarancji, że w dniu, w którym wierzyciel skorzysta z ulgi na złe długi, dłużnik nadal pozostaje w rejestrze jako podatnik VAT czynny.

Przykład

Adam K. w dniu 2 maja 2011 r. zwrócił się do urzędu skarbowego z wnioskiem o potwierdzenie, czy dłużnik - Jan S. - jest czynnym podatnikiem VAT. W wydanym przez urząd skarbowy zaświadczeniu stwierdzono, że na dzień 12 maja 2011 r. Jan S. jest czynnym podatnikiem VAT.

Załóżmy, że Adam K. może - po spełnieniu ustawowych warunków - skorygować VAT należny w rozliczeniu za czerwiec 2011 r. Dłużnik w czerwcu nie był już jednak czynnym podatnikiem VAT, bowiem wyrejestrował się z dniem 15 czerwca. Wierzyciel będzie miał zatem obowiązek dokonania ponownej korekty.

Problem w tym - kiedy i w jaki sposób takiej korekty należy dokonać: czy poprzez korektę deklaracji za miesiąc, w którym (jak się okazało - niesłusznie) podatnik skorzystał z ulgi na złe długi, czy też w deklaracji bieżącej - za okres, w którym podatnik powziął informację o tym, że dłużnik nie był w chwili dokonywania korekty zarejestrowany jako podatnik VAT czynny.

Zdaniem redakcji, konieczna w tym przypadku będzie korekta deklaracji za okres, w którym podatnik obniżył podatek należny w ramach ulgi na złe długi. Wówczas bowiem nie był spełniony jeden z warunków ustawowych uprawniających do skorzystania z tej ulgi.

Powstaje kolejne pytanie, czy - w sytuacji gdy podatnik otrzymuje potwierdzenie statusu kontrahenta jako czynnego podatnika VAT np. w dniu 11 lipca, a w zaświadczeniu widnieje potwierdzenie, iż kontrahent był czynnym podatnikiem VAT na dzień 28 czerwca - podatnik:

może skorzystać z ulgi na złe długi poprzez złożenie korekty deklaracji za maj (kiedy z całą pewnością był czynnym podatnikiem), składanej do 27 czerwca, lub też
może skorzystać z ulgi w deklaracji za czerwiec, składanej w terminie do 25 lipca, ryzykując, iż w chwili składania deklaracji kontrahent nie jest już czynnym podatnikiem VAT?

Warunek pozostawania czynnymi podatnikami VAT na moment korzystania z ulgi ma na celu równoległą korektę podatku należnego (u wierzyciela) i podatku naliczonego (u dłużnika).

W ocenie redakcji żaden z przepisów nie daje gwarancji bezpieczeństwa wierzycielowi dokonującemu korekty. Korzystanie z ulgi w drodze złożonej już deklaracji nie wydaje się prawidłowe, a bieżące jej rozliczenie jest obarczone ryzykiem podatkowym. Konieczne wydaje się zatem doprecyzowanie przepisów w tym względzie.