Nieodpłatne świadczenia jako przedmiot opodatkowania VAT

Co do zasady, mówiąc o czynnościach opodatkowanych podatkiem VAT, mamy na myśli czynności wykonywane odpłatnie. Jak bowiem stanowi art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu tym podatkiem podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług.

Aby jednak zachować zasadę powszechności opodatkowania ustawodawca zdefiniował również przypadki, w których czynności wykonywane nieodpłatnie rodzą obowiązek opodatkowania. Przypadki te wymienione są w art. 7 i 8 ww. ustawy. W związku ze zmianą brzmienia tych przepisów, jaka miała miejsce z dniem 1 kwietnia 2011 r. pojawiło się wiele wątpliwości.

Przypomnijmy brzmienie ww. przepisów dotyczących świadczeń nieodpłatnych. Otóż stosownie do art. 7 ust. 2 ustawy o VAT przez podlegającą opodatkowaniu dostawę towarów rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,

2) wszelkie inne darowizny

- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów, przy czym przepisu tego nie stosuje się do odrębnie zdefiniowanych drukowanych materiałów reklamowych i informacyjnych, prezentów o małej wartości i próbek.

Zmiana w art. 7 ust. 2 polegała na usunięciu zastrzeżenia, że opodatkowaniu podlega przekazanie towarów na cele niezwiązane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Z kolei zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o VAT w jej obecnie obowiązującym brzmieniu, za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

1) użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów;

2) nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Rozgraniczono tu przypadki udostępnienia składników majątku na potrzeby osobiste (i wówczas warunkiem opodatkowania jest przysługujące uprzednio prawo od odliczenia VAT) od świadczenia usług, w przypadku którego odliczenie VAT nie jest konieczne abyśmy mieli do czynienia z czynnością podlegającą opodatkowaniu.

Jeszcze do niedawna trwały spory pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi na temat prawa do odliczania VAT od nabycia, a następnie opodatkowania towarów nieodpłatnie przekazywanych w ramach prowadzonego przedsiębiorstwa. Spory te były wynikiem niedokładnego przeniesienia do polskiej ustawy o VAT zasad opodatkowania nieodpłatnego przekazywania towarów, wynikających z dyrektywy w sprawie VAT.

Obecne brzmienie przepisów jest zdecydowanie bardziej "czytelne" w tym względzie i nie powinno już budzić wątpliwości, iż w większości przypadków nieodpłatne przekazanie towarów powodować będzie skutki w postaci powstania obowiązku podatkowego, jeśli tylko podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabycia przekazywanych towarów, a towary te nie spełniają definicji drukowanych materiałów informacyjnych i reklamowych, prezentów o małej wartości bądź próbek.