A A A

Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 29 (784) z dnia 10.10.2012

Brak oryginału faktury i jej duplikatu może pozbawić prawa do odliczenia VAT - wyrok NSA

Jeżeli podatnik dokonał odliczenia VAT z oryginału faktury, lecz faktura ta zaginęła (np. na skutek kradzieży), podatnik powinien wystąpić o jej duplikat. Brak tego dokumentu podczas kontroli podatkowej może być podstawą do zakwestionowania odliczenia VAT.

(wyrok NSA z 6 lipca 2012 r., sygn. akt I FSK 1042/11)

W sprawie rozstrzyganej przez NSA chodziło o prawo do odliczenia VAT, pomimo że w wyniku kradzieży podatnik utracił za pewien okres rejestry VAT i dokumenty źródłowe (faktury) oraz nie posiadał duplikatów tych faktur. Organ podatkowy uznał, że odliczenie podatku naliczonego dokonywane jest tylko i wyłącznie na podstawie oryginałów prawidłowo wystawionych faktur lub faktur korygujących albo ich duplikatów. Jeżeli podatnik takiego dokumentu nie posiada, prawo do odliczenia nie przysługuje. Zaznaczono przy tym, że duplikaty wystawiane są wyłącznie na wniosek nabywcy i powinny spełniać wymogi zawarte w ustanowionych przez ustawodawcę przepisach wykonawczych. Podatnik zobowiązany był zatem z własnej inicjatywy i w swoim dobrze pojętym interesie legitymować się duplikatami utraconych faktur zakupu lub faktur korygujących (wobec kradzieży oryginałów faktur).

W skardze złożonej do WSA podatnik zarzucił organowi podatkowemu, że nie pomógł mu w uzyskaniu duplikatów faktur, jak również nie przedstawił dowodów pozbawiających go prawa do odliczenia podatku naliczonego. WSA uznał jednak skargę za niezasadną. Stwierdził bowiem, że ciężar udowodnienia prawa do odliczenia VAT spoczywa na podatniku. Z tego obowiązku nie zwalniała go okoliczność kradzieży dokumentacji podatkowej. W związku z tym organ podatkowy nie miał obowiązku występować do kontrahentów skarżącego o wystawienie duplikatów wcześniej wydanych mu faktur, bo taki obowiązek spoczywa na podatniku.

Podobnie uznał również NSA, który ostatecznie sprawę tę rozstrzygał. Sąd argumentował, że wprawdzie obowiązek dowodzenia w postępowaniu podatkowym spoczywa na organach podatkowych, co wynika z art. 122 w związku z art. 187 § 1 Ordynacji podatkowej, lecz jego zdaniem nie należy mylić tak określonego obowiązku z ciężarem dowodu w postępowaniu dowodowym, który określają regulacje materialnego prawa podatkowego. To na podatniku spoczywa obowiązek gromadzenia stosownej dokumentacji podatkowej, w szczególności faktur pozwalających na odliczenie podatku naliczonego od dokonanych zakupów. Powołując się na wyrok NSA z 20 września 2011 r., sygn. akt I FSK 1347/10, NSA uznał, że skoro obniżenia podatku należnego dokonać można o podatek naliczony wykazany w oryginale lub duplikacie faktury dokumentującej zakup towaru lub usługi, to dowodem na okoliczność, że podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT, jest właśnie posiadanie oryginału lub duplikatu faktury. Ostatecznie NSA uznał:

"(...) podatnik nie może wymagać od organów podatkowych, aby ponosiły skutki jego własnych zaniedbań w zakresie gromadzenia dokumentacji podatkowej pozwalającej na właściwe rozliczenie podatku od towarów i usług. Nie sposób zarzucać, że nie przeprowadziły one postępowania dowodowego w pełnym zakresie w sytuacji, gdy braki ww. dokumentacji wiązały się z opieszałością podatnika w staraniach mających na celu jej rekonstrukcję. (...)"

Od redakcji:

Podobne stanowisko zaprezentował także NSA w wyroku z 10 lutego 2012 r., sygn. akt I FSK 314/11. W tym wyroku uznano, że przepisy jednoznacznie wskazują na inicjatywę podatnika w zakresie wystąpienia o duplikat faktury w przypadku, gdy oryginał zaginie. Nie sposób zatem twierdzić, że to organy powinny zobowiązać kontrahentów do wystawienia duplikatów faktur, bądź że powinny wykazywać, iż nabywca towarów i usług nie miał prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktur, którymi nie dysponuje. Sąd uznał:

"(...) Skoro podatnik powinien - w okresie przewidzianym w przepisach - przechowywać faktury stanowiące podstawę dokonanych przez siebie odliczeń, ryzyko ich utraty obciąża jego, a nie organy. (...)"

W świetle powyższych orzeczeń NSA należałoby uznać, że jeżeli faktury, będące podstawą odliczenia VAT uległy zniszczeniu albo zaginęły, podatnicy powinni jak najszybciej wystąpić o ich duplikaty. Inaczej muszą liczyć się z tym, że prawo do odliczenia VAT może być zakwestionowane.