Nieściągalne wierzytelności - jak odzyskać VAT?

Jeżeli wierzyciel nie ma możliwości wyegzekwowania od dłużnika należności za towar czy usługę, po spełnieniu szeregu ustawowo określonych warunków ma prawo - w świetle art. 89a ustawy o VAT - do pomniejszenia podatku należnego, czyli do skorzystania z tzw. ulgi na złe długi.

1. Warunki skorzystania z ulgi na złe długi

Z ulgi na złe długi podatnik (wierzyciel) skorzystać może przy łącznym spełnieniu następujących warunków:

1) dostawa towaru lub świadczenie usług były dokonane na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,

2) wierzytelności zostały uprzednio wykazane w deklaracji jako obrót opodatkowany i podatek należny,

3) wierzyciel i dłużnik na dzień dokonania korekty, o której mowa, są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,

4) wierzytelności nie zostały zbyte,

5) od daty wystawienia faktury, będącej podstawą do odpisania wierzytelności, nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona,

6) wierzyciel zawiadomił dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego ze względu na wystąpienie okoliczności, o których mowa, a dłużnik w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie uregulował należności w jakiejkolwiek formie.

Warto zwrócić uwagę na pierwszy z ww. warunków, zgodnie z którym podatnik na rzecz którego dokonana została dostawa lub świadczona usługa nie może być w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Z wyjaśnień organów podatkowych wynika, iż warunek ten powinien być spełniony w momencie dokonywania transakcji, nie jest zaś istotny w momencie podjęcia decyzji o skorzystaniu z ulgi na złe długi. W tym momencie wystarczy bowiem, aby kontrahent pozostawał czynnym podatnikiem VAT.

Korekta podatku należnego dotyczyć może wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Uprawdopodobnienie nieściągalności ma miejsce wówczas, gdy wierzytelność nie zostanie uregulowana w ciągu 180 dni od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Przykład

Podatnik wystawił fakturę VAT, określając w niej termin płatności na dzień 2 lipca 2010 r. Jeżeli do dnia 29 grudnia 2010 r. dłużnik nie ureguluje należności, podatnik będzie mógł uznać, iż wierzytelność jest nieściągalna i będzie miał prawo do skorzystania z ulgi na złe długi.

Z ulgi na złe długi można skorzystać jeżeli od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły dwa lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Przykład

Podatnik wystawił fakturę w dniu 2 czerwca 2010 r. Jeżeli kontrahent nie uiści należności wynikającej z tej faktury, wówczas podatnik z ulgi na złe długi będzie mógł skorzystać najpóźniej do końca 2012 r. (dwa lata licząc od końca roku, w którym wystawiono fakturę).

2. Obowiązki formalne związane z korektą podatku w ramach ulgi na złe długi

Wierzyciel, który zamierza skorzystać z ulgi na złe długi ma obowiązek zawiadomić o tym fakcie dłużnika. Korekta podatku należnego może nastąpić w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym upłynął 14-dniowy termin na zapłatę wierzytelności przez dłużnika po otrzymaniu zawiadomienia o zamiarze skorzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi, nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym wierzyciel uzyskał potwierdzenie odbioru ww. dokumentu przez dłużnika.

Podatnik, który skorzystał z ulgi na złe długi, ma obowiązek wraz z deklaracją podatkową, w której dokonuje korekty podatku należnego, zawiadomić o dokonanej korekcie właściwy dla podatnika urząd skarbowy z podaniem kwot korekty podatku należnego (art. 89a ust. 5).

Wierzyciel obowiązany jest również zawiadomić o dokonanej korekcie dłużnika w ciągu 7 dni od dnia jej dokonania, a kopię tego zawiadomienia przesłać do urzędu skarbowego właściwego dla wierzyciela. Obowiązek ten wynika z przepisu art. 89a ust. 6 ustawy o VAT.

3. Co powinien zrobić dłużnik, który otrzymał zawiadomienie o uldze na złe długi?

Dłużnik który otrzymał zawiadomienie o dokonanej przez wierzyciela korekcie i nie uregulował należności w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania, ma obowiązek odpowiedniego pomniejszenia podatku naliczonego podlegającego odliczeniu, lub w przypadku jego braku, do odpowiedniego powiększenia kwoty podatku należnego, o kwotę podatku wynikającą z nieuregulowanych faktur, poprzez korektę deklaracji za okres, w którym dokonał odliczenia.

W przypadku gdy dłużnik skoryguje już podatek na podstawie powyższego zawiadomienia, a w późniejszym terminie ureguluje należność, ma prawo do zwiększenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym uregulował należność. W przypadku częściowego uregulowania należności podatek naliczony zwiększa się w odniesieniu do tej części. Równocześnie wierzyciel jest zobowiązany do stosownej korekty podatku należnego.

Przykład

Podatnik - wierzyciel w deklaracji za luty 2010 r. skorzystał z ulgi na złe długi. W dniu 7 czerwca 2010 r. otrzymał na rachunek bankowy należność od dłużnika. Dłużnik w całości uregulował zaległą kwotę. W związku z uregulowaniem należności przez dłużnika, podatnik ma obowiązek wykazania w deklaracji za czerwiec kwoty podatku należnego, który został uprzednio (w lutym) skorygowany w ramach ulgi na złe długi.

Schemat czynności dokonywanych przez wierzyciela,
który korzysta z ulgi na złe długi