Jakie prawa i obowiązki ma podatnik rezygnujący ze zwolnienia podmiotowego?

Zwolnienie o charakterze przedmiotowym oznacza, że zwolniona z podatku VAT jest pewna czynność, niezależnie od rodzaju podmiotu, który czynność tę wykonuje. Zwolnienia przedmiotowe przewidziane zostały m.in. w art. 43 ustawy o VAT, choć obecnie wiele z tych zwolnień ma charakter przedmiotowo - podmiotowy.

Natomiast zwolnienia podmiotowe dotyczą określonej grupy podatników nazwanej w ustawie "drobnymi przedsiębiorcami". Drobnym przedsiębiorcą jest - w myśl art. 113 ust. 1 ustawy o VAT - podatnik, u którego wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150.000 zł. W zakresie zwolnień podmiotowych ustawodawca przewidział także pewne wyjątki. Ze zwolnienia podmiotowego wyłączona została grupa podatników, która wykonuje czynności wymienione w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT. Są to: dostawa wyrobów z metali szlachetnych, towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym (z pewnymi wyjątkami), nowych środków transportu, terenów budowlanych oraz przeznaczonych pod zabudowę. Ze zwolnienia podmiotowego nie mogą korzystać również podmioty świadczące usługi prawnicze oraz usługi w zakresie doradztwa, a także usługi jubilerskie, oraz podmioty niemające siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Podatnicy, którym przysługuje zwolnienie podmiotowe, mogą z niego zrezygnować, pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia.

W przypadku podatników, którzy rozpoczynają działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego, zawiadomienie musi nastąpić przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT. Zawiadomienie to składa się na formularzu VAT-R, który jest zgłoszeniem rejestracyjnym w zakresie podatku od towarów i usług.

Warto zwrócić uwagę na to, że rezygnacja ze zwolnienia z podatku VAT opłacać się może przede wszystkim tym podatnikom, którzy:

• będą dokonywać znaczących zakupów (w tym zakupów inwestycyjnych), uprawniających do odliczania podatku naliczonego - a więc takich, które będą miały związek z działalnością opodatkowaną,
   
• będą dokonywać dostaw na rzecz podmiotów, które są czynnymi podatnikami uprawnionymi do odliczania VAT,
   
• prognozują, że często w rozliczeniach miesięcznych czy kwartalnych wykazywać będą nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym w szczególności ze względu na dostawy towarów lub świadczenie usług opodatkowanych według stawek obniżonych.

Podatnik, który zamierza zrezygnować ze zwolnienia podmiotowego, powinien złożyć w urzędzie skarbowym formularz VAT-R. Dla organu podatkowego formularz ten stanowi informację o tym, że podatnik od wskazanej w zgłoszeniu daty, stanie się czynnym podatnikiem VAT i będzie miał obowiązek rozliczania tego podatku w miesięcznych bądź kwartalnych deklaracjach.

Uwaga

Podatnik, który zrezygnował ze zwolnienia podmiotowego lub utracił do niego prawo, może na podstawie art. 113 ust. 11 ustawy, ponownie z niego skorzystać, ale nie wcześniej niż po upływie roku, licząc od końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia lub z niego zrezygnował.

Podatnicy, którzy zrezygnowali ze zwolnienia podmiotowego i następnie ponownie chcą z niego korzystać, mają obowiązek poinformowania o tym naczelnika urzędu skarbowego, składając zgłoszenie aktualizacyjne (również na formularzu VAT-R), zakreślając w części C.1. pozycję 30 i wpisując w pozycji 38 datę, od której zamierzają korzystać ponownie ze zwolnienia z VAT.

Na mocy art. 113 ust. 5 ustawy o VAT, za zgodą naczelnika właściwego urzędu skarbowego podatnik, który utracił prawo do zwolnienia z VAT może zmniejszyć podatek należny o podatek naliczony wynikający z dokumentów celnych oraz o kwotę podatku zapłaconą od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów i usług, a także z faktur dokumentujących zakupy dokonane przed dniem utraty zwolnienia. Prawo to przysługuje również podatnikom rezygnującym dobrowolnie z prawa do zwolnienia z VAT. Zgodnie bowiem z ust. 7 tego przepisu, prawo do odliczenia VAT od zakupów dokonanych przed dniem rezygnacji z prawa do zwolnienia mają również podatnicy rezygnujący ze zwolnienia, o którym mowa w ust. 1 lub ust. 9 art. 113 ustawy o VAT - w przypadku podatników rozpoczynających w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności określonych w art. 5, którzy wykonali pierwszą czynność - pod warunkiem pisemnego zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji ze zwolnienia przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia.

Z brzmienia powołanych przepisów wynika zatem, że podatnik, który rezygnuje z prawa do zwolnienia podmiotowego ma możliwość odliczenia podatku naliczonego od zakupów dokonanych przed dniem rezygnacji ze zwolnienia.

Prawo to zostało jednak uzależnione od spełnienia dodatkowych warunków. Jednym z nich jest sporządzenie przez podatnika spisu z natury zapasów towarów posiadanych w dniu, w którym podatnik zrezygnował z prawa do zwolnienia. Kwotę podatku naliczonego stanowi w tym przypadku iloczyn ilości towarów objętych spisem z natury i kwoty podatku naliczonego przypadającej na jednostkę towaru, z podziałem na poszczególne stawki podatkowe. Sporządzony przez podatnika spis należy przedłożyć w urzędzie skarbowym w terminie 14 dni, licząc od dnia rezygnacji z prawa do zwolnienia.

Odliczenia podatku naliczonego można dokonać - zgodnie z art. 86 ust. 10 pkt 4 ustawy o VAT - nie później niż w rozliczeniu za okres, w którym dokonano tego spisu, bądź też - na podstawie art. 86 ust. 11 ustawy o VAT - w deklaracji podatkowej za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych.