Rozliczanie WNT przez podatników nieposiadających numeru VAT UE

Jestem zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT i dokonałem zakupu towarów od włoskiego dostawcy. Czy mam obowiązek rozliczenia WNT, jeśli nie posiadam numeru VAT UE?

Wewnątrzwspólnotowe nabycie zostało zdefiniowane w art. 9 ust. 1 ustawy o VAT. W myśl tego przepisu przez podlegające opodatkowaniu wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT), rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz.

Z wewnątrzwspólnotowym nabyciem mamy do czynienia, gdy:

1) nabywcą towarów jest:

a) podatnik polskiego podatku VAT, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT, lub podatnik podatku od wartości dodanej (podatnik unijny), a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika,

b) osoba prawna niebędąca podatnikiem

- z zastrzeżeniem art. 10,

2) dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem podatku VAT lub podatku od wartości dodanej.

Ustawodawca wymienia obszerną listę przypadków, w których wewnątrzwspólnotowe nabycie nie powstaje (tzn. nabycie towaru przez polski podmiot od podmiotu z kraju UE nie rodzi obowiązku opodatkowania i wykazania w deklaracji podatkowej). Są to m.in. sytuacje wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy, czyli dotyczące nabycia towarów dokonywanego przez podmioty nieuprawnione do odliczania podatku naliczonego, rolników ryczałtowych dla potrzeb działalności rolniczej, podatników u których sprzedaż jest zwolniona z opodatkowania na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy, osoby prawne niebędące podatnikami. Są to wyłączenia podmiotowe, uzależnione od całkowitej wartości nabycia. Wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów uprawniająca do wyłączenia od podatku VAT wynosi 50.000 zł. Przy wyliczaniu tej kwoty nie uwzględnia się kwoty zapłaconego podatku od wartości dodanej, nabycia nowych środków transportu i wyrobów akcyzowych. Wyłączenie to będzie miało jednak miejsce, jeżeli całkowita wartość WNT na terytorium kraju nie przekroczyła również w poprzednim roku podatkowym kwoty 50.000 zł (art. 10 ust. 2 ustawy o VAT).

Niezależnie od faktu rejestracji dla potrzeb rozliczania transakcji wewnątrzwspólnotowych, w przypadku gdy nabywcą jest polski czynny podatnik VAT, a dokonującym dostawy towarów podatnik podatku od wartości dodanej, opodatkowane wewnątrzwspólnotowe nabycie będzie występowało na terytorium kraju. Zgodnie bowiem z art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, w przypadku gdy nabywcą w WNT jest podatnik, który nie podał, zgodnie z art. 97 ust. 10, numeru identyfikacji podatkowej poprzedzonej kodem PL - WNT uznaje się za dokonane na terytorium kraju ze wszystkimi tego faktu konsekwencjami, w tym obowiązkiem zarejestrowania tego zdarzenia w ewidencjach VAT oraz informacji podsumowującej. Brak rejestracji VAT UE nie wyklucza również możliwości odliczenia podatku naliczonego z tytułu WNT. Warunkiem odliczenia nie jest bowiem rejestracja dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych.

Warunki umożliwiające zastosowanie 0% stawki VAT w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów, wymienione są w art. 42 ustawy o VAT. Zgodnie z ust. 1 pkt 1 tego artykułu, jednym z warunków koniecznych do zastosowania 0% stawki VAT do WDT, jest nie tylko dokonanie dostawy na rzecz nabywcy posiadającego właściwy i ważny numer identyfikacyjny dla transakcji wewnątrzwspólnotowych, ale również podanie przez nabywcę tego numeru dostawcy. Należy więc zwrócić uwagę, czy zagraniczny kontrahent dokonał opodatkowania transakcji stawką krajową czy zastosował zwolnienie z opodatkowania lub 0% stawkę VAT. Gdyby z uwagi na brak numeru VAT UE polskiego nabywcy obciążył tę dostawę podatkiem VAT, Czytelnik byłby zmuszony rozliczyć WNT przyjmując za podstawę kwotę brutto z faktury.

Nie ma zatem przeszkód, aby podatnik, który prowadzi działalność gospodarczą dokonał WNT opodatkowując je w kraju i jednocześnie odliczając podatek naliczony. Powinien jednak złożyć formularz VAT-R i zawiadomić organ podatkowy o zamiarze dokonywania transakcji wewnątrzwspólnotowych. Wprawdzie złożenie tego druku powinno nastąpić przed dokonaniem pierwszej wewnątrzwspólnotowej transakcji, skoro jednak podatnik nie dopełnił tego obowiązku, powinien to zrobić jak najszybciej.

Zgodnie z art. 81 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2025 r. poz. 633), podatnik lub płatnik, który wbrew obowiązkowi nie dokonuje w terminie zgłoszenia identyfikacyjnego albo aktualizacji objętych nim danych albo też podaje w nim dane niezgodne ze stanem rzeczywistym lub niepełne, podlega karze grzywny za wykroczenia skarbowe. Kara ta może być wymierzona w granicach od 1/10 do dwudziestokrotności wysokości minimalnego wynagrodzenia. Wysokość grzywny w danym przypadku zależy od okoliczności sprawy, a także sytuacji osobistej sprawcy, czyli m.in. jego stosunków rodzinnych, stanu majątkowego, dochodów, możliwości zarobkowania.

Kary można uniknąć poprzez złożenie tzw. czynnego żalu.

Reasumując

WNT wystąpi także wtedy, gdy polski podatnik nie dokonał rejestracji dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych. Niedopełnienie formalności nie wyklucza konieczności opodatkowania dokonanego nabycia i nie pozbawia podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego od tej transakcji. Podatnik musi jednak pamiętać o dokonaniu rejestracji VAT UE, gdyż niedopełnienie tego obowiązku jest zagrożone karą grzywny.